اداره کل دامپزشکی جنوب کرمان

به گزارش روابط عمومی اداره کل دامپزشکی جنوب کرمان،1- در فصل زنبور داری معمولا بیماری نوزوما از نظر میزان شیوع و شدت،افزایش چشمگیری پیدا می کند.نشانه های عمومی این بیماری عبارت اند از :

-مشاهده زنبورهایی که توانایی پرواز ندارند و جلوی کندو راه می روند؛

-اسهال کهگاهی با مشاهده ی لکه های ریز زرد رنگ روی در کندو ، جلو دریچه ی پرواز یا روی سرقاب ها.

-در گونه ی جدید ایم بیماری(نوزما سرانه)بدون دیدن نشانه های یاد شده،عامل بیماری تنها موجب کاهش شدید جمعیت و کاهش تولید عسل می شود.

برخی از توصیه های قابل ارائه در خصوص این بیماری شامل موارد زیر است:

الف-پوکه ها یا شان های بافته شده ی قدیمی یکی از  مهم ترین عوامل انتقال بیماری از نسل زمستانه به نسل بهاره اند؛بنابراین هرچه تعداد پوکه هایی که با آج موم جایگزین می شوند بیشتر باشد،از میزان بیماری در کلنی و زنبورستان کاسته می شود.

ب_ این بیماری به شدت وابسته است به عوامل استرس زا مانند بارش های طولانی مدت که سبب خارج نشدن زنبور برای پرواز دفع مدفوع می شود،حضور پرنده ی زنبور خوار در منطقه،نقل و انتقال طولانی مدت کندوها،سمپاشی و...؛براین اساس،اگر اقداماتی صورت گیرد که منجر به کاهش استرس در کلنی های زنبور عسل شود،به میزان زیادی از شدت بیماری کم خواهد شد.

پ_ در مناطق سردسیر،نباید کلنی ها در معرض کوران بادهای سرد قرار گیرند.

ت_اگر آب مورد مصرف زنبورستان جریان نداشته و راکد باشد،می تواند سبب انتشار بیماری شود زیرا زنبورهایی که به علت ابتلا به بیماری تلف می شوند و در آب می افتند،عامل انتقال بیماری به زنبورهایی می شوند که از آن آب استفاده می کنند؛به همین دلیل توصیه می شود همواره آب شرب زنبورستان جریان داشته باشد.

ث_لازم است کندوها حدود 30سانتی متر بالاتر از سطح زمین قرار داده شوند.

ج_برای ایجاد تهویه ی مناسب و جلوگیری از احتباس رطوبت در داخل کندو،توصیه می شود همیشه سوراخ تهویه در پشت کندو قرار گیرد.

چ_بررسی های اخیر نشان داده است که برخی از مکمل های غذایی موجود در بازار (بویژه آن هایی که از طریق فضای مجازی به فروش رسیده اند)آکنده از اسپورهای نوزما  بوده اند که می توانند باعث انتقال بیماری به زنبورستان ها شوند؛بنابراین توصیه می شود تا حد امکان  این مکمل ها توسط خود زنبوردار و از کلنی های سالم یا از طریق منابع معتبر تهیه شوند.

ح_ در برخی از مناطق با شروع فصل زنبورداری و افزایش دما و با وجود خروج زنبور از خوشه،هنوز شهد(منبع هیدرو کربنه) و گرده(منبع پروتئینه) در طبیعت از نظر کمیت و یا کیفیت،در حد مطلوبی نیست.در این موارد لازم است براساس شرایط، هر کدام از مکمل های غذایی شامل شربت شکر،خمیر شیرین،کیک گرده یا حتی ترکیبات ویتامینه و اسید آمینه در زنبورستان استفاده شود تا علاوه بر نقش تحریکی در افزایش جمعیت،باعث ارتقای سیستم ایمنی زنبور و کاهش ابتلا به بیماری هایی ماندد نوزما شوند.

خ_ در کلنی های آلوده به عامل نوزما به دلیل این که ژل رویال ترشح شده توسط زنبورهای کارگر از نظر کیفی و کمی مناسب نیستند،ملکه در طول دوران دگردیسی به خوبی تغذیه نمی شود،بنابراین در طول دوران حیات خود نمی تواند به صورت مطلوب وظیفه تخمگذاری را انجام دهد که در بسیاری از موارد منجر به کاهش جمعیت کلنی یا جایگزین متوالی ملکه می شود.در این صورت بهتر است ملکه ای از منبع مطمئن و عاری از بیماری تهیه و جایگزین شود.

د_داروی اختصاصی بیماری نوزما،فوماژیلین است ولی به دلیل ایجاد باقی مانده های دارویی،به شدت تاکید می شود استفاده از هرگونه داروی زنبورعسل باید سه هفته تا یک ماه قبل از شروع جریان شهد در منطقه قطع شود. رخی از اسیدی کننده های طبیعی (اسید فایرها)یا سنتتیک می توانند به میزان قابل توجهی شدت بیماری نوزما را کاهش دهند؛در همین راستا،سرکه ی سیب(به نسبت یک قسمت حجمی سرکه سیب و سه قسمت حجمی شربت یک به یک)به صورت ریختن در میان سرقاب ها یا پاشیدن روی قاب ها،در کنترل بیماری موثر است.همچنین برای اسیدی کردن محیط دستگاه گوارش زنبور،می شود برخی از اسیدی فایرهای مورد استفاده در صنعت طیور را هم به کار برد.

2_ با توجه به این که تکثیر و  تولید مثل جرب واروا در داخل حجره های نوزادی صورت می گیرد و در صورت نبودن نوزاد،جمعیت جرب فقط روی بدن زنبورهای بالغ زندگی می کند،بهترین زمان برای درمان واروا وقتی است که کلنی فاقد نوزاد ،و یا تخمگذاری در حداقل ممکن باشد. به منظور جلوگیری از بروز عوارض جانبی ناشی از به کارگیری مواد شیمیایی غیرمجاز در زنبور و پیش گیری از باقی ماندن این مواد در عسل ، تاکید می شود که زنبورداران محترم فقط از داروهای ثبت شده در سازمان دامپزشکی که در زنجیزه ی مجاز توزیع یعنی داروخانه های دامپزشکی عرضه می شوند استفاده کنند.

3_ در هرفصل حداقل یک بار باید زنبورستان از نظر بیماری های نوزادان مورد بازدید قرار گیرد.نشانه های عمومی بیماری های نوزادان عبارتند از پراکندگی حجره های نوزادی،فرورفتگی و سوراخ شدگی سرپوش حجره ها و تغییر رنگ و قوام نوزاد تلف شده در داخل حجره.برای تشخیص نوزادان سالم از بیمار،زنبوردار باید در باره ی وضعیت طبیعی  و نیز نشانه های اختصاصی هریک از بیماری های نوزادان اطلاعات لازم را داشته باشد.

موارد زیر در خصوص بیماری های نوزادان دارای اهمیت است:

الف_ هیچگونه درمان آنتی بیوتیک برای بیماری آمریکایی توصیه نمی شود چرا که استفاده از آنتی بیوتیک ، تنها نشانه های بیماری را کاهش می دهد و عامل بیماری به صورت خزنده در زنبورستان منتشر می شود.تنها راه کنترل این بیماری معدوم سازی کلنی آلوده از طریق آتش زدن زنبورهای بالغ،قاب های نوزادی و عسل در گودالی است که خارج از زنبورستان ایجاد می شود.

ب_ در مورد بیماری لوک اروپایی استفاده از اکسی تتراسایکلین و در مواردی همراه با تایلوزین می تواند موثر باشد.

(سه هفته تا یک ماه قبل از جریان شهد باید مصرف دارو قطع شود.)

پ_ در صورت تلف شدن هر کدام از کلنی ها،دریچه ی پرواز کندو بسته شود و پس از بازدید از کلنی در صورت عدم وجود نشانه هایی از بیماری نوزادان،می توان قاب های عسل یا نوزادی آن را در کلنی های دیگر مورد استفاده قرار داد.

ت_ اگر از گرده و عسل کلنی های آلوده به عامل لوک آمریکایی برای تهیه ی خمیر شیرین یا کیک گرده استفاده شود،باعث اتقال بیماری به کلنی ها یا زنبورستان های دیگر خواهد شد.بنابراین زنبوردار باید حتما از سلامت کلنی تامین کننده ی این موارد اطمینان حاصل کند؛همچنین مکمل های غذایی موجود در بازار (فضای مجازی یا فروشگاه های عرضه) می توانند عامل انتشار بیماری اشند؛بنابراین توصیه می شود در صورت امکان این مواد توسط خود زنبوردار از کلنی های سالم تهیه و در غیر این صورت،از منبع معتبر خریداری شود.

ث_ در صورتی که کلنی مادر آلوده به بیماری لوک باشد،بچه کندوهاب گرفته شده از آن توسط زنبوردار، می تواند منشاء انتقال بیماری به زنبورستان شود؛بنابراین توصیه می شود این کندوها در خارج از محیط زنبورستان (با حداکثر فاصله ی ممکن) نگهداری شوند تا پس از تخمگذاری،کلنی از نظر بیماری های نوزادان بازدید و در صورت سلامت کندو در زنبورستان قرار داده شود.

ج_ با وجود این که نشانه های بیماری های نوزادان(بویژه لوک آمریکایی) تنها در نوزادان زنبورعسل قابل مشاهده است،زنبورهای بالغ از طریق کیسه عسل عامل بیماری را منتقل می کنند؛بنابراین به منظور جلوگیری از ورود اشتباه زنبورهای صحرارو به کندوها یا زنبورستان های دیگر،توصیه میشود کندوها در چینش خطی در زنبورستان،حتما به صورت منحنی (Uشکل) قرار گیرند و با رنگ ها و طرح های متفاوت رنگ آمیزی شوند.

منبع:سازمان دامپزشکی کشور_گروه آموزش ، ترویج و پژوهش های کاربردی و دفتر بهداشت و مدیریت بیماری های طیور،زنبورعسل و کرم ابریشم